De honingbij koningin is beter af met veel paren!

Uit onderzoek blijkt dat het aantal keer paren van de koningin belangrijk is voor het bijenvolk. Het paren is niet alleen belangrijk voor het vermenigvuldigen van het bijenvolk, maar heeft ook een groter doel!

Gastschrijver Arie Kreike legt in deze blog waarom het aantal keer paren zo belangrijk is.

Paren tussen koningin en dar

Zoals bekend verondersteld mag worden, is het paren bij honingbij koninginnen een dramatische gebeurtenis. Niet voor de koningin maar wel voor de dar. Zijn leven staat in het teken van een twee seconden durende actie.

Het paringsritueel van een koningin met een dar duurt niet langer dan vijf seconden. Binnen die seconden vliegt het stel op een hoogte gelegen tussen de 10-40 meter boven de grond en in twee seconden zorgt de dar ervoor dat zijn sperma in de koningin komt. Na de ejaculatie laat de dar de koningin los en vliegt weg daarbij blijft zijn penis vastzitten in de vagina van de koningin en wordt afgescheurd. De dar valt op de grond en sterft.

Koningin met restant geslachtsdeel dar, werksters zullen dat verwijderen.

De koningin paart met gemiddeld twaalf darren. Daarbij is een grote spreiding vastgesteld want er zijn ook koninginnen met het sperma van één en van 40 darren in hun lijf. De koningin heeft in haar achterlijf een spermatheca(sperma kamer) waarin ze ongeveer vijf miljoen zaadcellen kan opslaan.

Onderzoek sociaal gedrag

De entomologie wetenschappers Tarpy, Richard en Grozinger doen in Amerika onderzoek naar het sociale gedrag van bijen en hebben ontdekt dat het succes van de regeerperiode van de bijenkoningin afhangt van het aantal keren dat ze gepaard heeft met een dar. Het onderzoek toonde aan dat meer paringen een grotere acceptatie door de werksters opleverde en de periode dat ze als koningin aan mocht blijven verlengde. 

Een koningin heeft sperma opgeslagen waarmee ze twee tot drie jaar voort kan. Naast het normale vertrek wegens ruimtegebrek wat leidt tot zwermen worden sommige koninginnen door de werksters vervangen door een nieuwe moer en uiteindelijk gedwongen te vertrekken. Een stille moerwisseling wordt dat meestal genoemd. De onderzoekers wilden weten hoe dat afstoot mechanisme werkt.

Hoe groter de diversiteit aan sperma des te beter het is voor het voortbestaan van de soort. Een algemeen biologisch verschijnsel, waarmee de negatieve effecten van inteelt worden voorkomen. Dus meer soorten sperma in de spermakamer van de bijenkoningin is van grote betekenis voor de levenskracht van het bijenvolk. Maar de impact van het aantal keren dat de koningin paart op haar fysiologische gesteldheid was onbekend.

Methode en uitkomst

Om het effect van de paring te bepalen werden de koninginnen kunstmatig geïnsemineerd. Kunstmatige inseminatie was nodig omdat het aantal paringen in de natuurlijke omstandigheden registreren moeilijk is. Sommige koninginnen werden geïnsemineerd met het sperma van één dar en anderen met dat van tien darren. Daarna werden ze teruggezet en geobserveerd.

Dat bijen feromonen gebruiken om te communiceren is algemeen bekend. Toen de onderzoekers de feromonen van de mandibular klieren van de koningin onderzochten in relatie tot het aantal keren dat de koningin was geïnsemineerd, bleek het volgende:
De samenstelling van het feromoon wijzigde zich significant.

Werksters blootgesteld aan één inseminatie- en vervolgens het tien inseminatie feromoonpatroon, hadden een voorkeur voor het tien inseminatie feromoonpatroon. De paringfrequentie speelt dus ook een belangrijke rol bij deze wijziging, die een effect heeft op de communicatie.

Ook werd gekeken naar verandering in de genen, betrokken bij het gedrag, die in de hersenen van de koningin aanwezig zijn. Ook daarbij bleek een verschil te zijn tussen de weinig en veel geïnsemineerde koninginnen. Veel paren beïnvloed dus het gedrag van de koningin.

Conclusie onderzoek

Veel paren heeft dus een toegevoegde waarde m.b.t. feromoon profielen(communicatie) en de interactie tussen werksters en koningin.

Vervolg

Dat het bovenstaande van belang is  voor de koninginnenteelt door imkers laat zich raden. Men is bezig een test te ontwikkelen waarmee bepaald kan worden of een koningin enkele malen of vele keren is gedekt. Een dergelijke test zou ingezet kunnen worden als men de kwaliteit van een te kopen koningin wil vaststellen.